Parafia Wszystkich Świętych w Grocholicach

---

Historia parafii

Parafia Wszystkich Świętych w Grocholicach ma bogatą i długą historię, sięgającą czasów średniowiecza. Została założona około 1230 roku, co czyni ją jedną z najstarszych parafii w regionie, a jej założycielem był arcybiskup gnieźnieński Wincenty z Czarnkowa.

Pierwszy kościół w Grocholicach, również ufundowany przez arcybiskupa Wincentego z Niałka herbu Nałęcz, rozpoczął swoją budowę w 1230 roku. Cały proces trwał do roku 1233. Erygowanie parafii pw. Wszystkich Świętych miało miejsce w 1230 i w ten sposób rozpoczęła się historia najstarszej parafii Bełchatowa.

W 1683 roku społeczność parafialna liczyła około 400 osób, a w roku 1729 ich liczba wzrosła do 800. Największy rozwój terytorialny oraz liczebny zarejestrowano w 1886 roku, kiedy liczba wiernych wyniosła aż 4984. W 1893 roku jednak, w wyniku powstawania nowych parafii, terytorium Grocholic uległo dalszemu zmniejszeniu.

• 25 czerwca 1893 r. – powstała parafia Narodzenia N. M. Panny w Bełchatowie,
• 1931 r. – erygowano parafię Narodzenia N. M. Panny w Łękawie,
• 1999 r. – odłączono miejscowości Nowy Świat i Ludwików w związku z powstaniem parafii Zesłania Ducha Świętego.

Aktualnie do parafii, oprócz Grocholic i Zamościa, należą także miejscowości takie jak Zdzieszulice Górne, Zdzieszulice Dolne, Kielchinów, Augustynów, Mazury, Wólka Łękawska, Bugaj, Księży Młyn, Rząsawa, Oleśnik, Kurnos Pierwszy oraz Poręby. Stan na dziś wskazuje na 1453 rodziny, co łącznie daje 4540 parafian.

W historii kościoła zdarzały się momenty trudne, kiedy to był on wielokrotnie niszczony i grabiony. W latach 1781–1785 świątynia była nawet nieczynna z powodu pożaru oraz braku odpowiedniej opieki, co było spowodowane wyludnieniem Grocholic. W 1788 roku, pod kierunkiem księdza proboszcza Tomasza Kararskiego, przeprowadzono gruntowny remont.

W okresie między 1897 a 1910 rokiem, ówczesny proboszcz, ks. Franciszek Zając, zrealizował kompleksową odbudowę oraz rozbudowę kościoła w stylu neogotyckim. Prace obejmowały zwiększenie długości świątyni, odbudowę prezbiterium, kruchty oraz dobudowę trzech kaplic i zakrystii. Dodatkowo wybudowano dwie wieże. W wyniku tych działań z dawnego kościoła pozostały jedynie fragmenty murów nawy głównej oraz szkarpy dwóch przęseł nawy.

Inne kościoły na terenie parafii

W obrębie parafii na terenie Grocholic można znaleźć różnorodne kościoły, które mają bogatą historię. Oto kilka z nich:

• Kościół szpitalny pw. Ducha Świętego na Zamościu, który został wzniesiony w 1562 roku, niestety spłonął w 1781 roku,
• Kościół pw. Jana Chrzciciela i św. Doroty, zbudowany w pierwszej połowie XVI wieku, również stracony w wyniku pożaru w 1781 roku,
• Kościół filialny w Łękawie,
• Kościół filialny w Bełchatowie, którego historia sięga klasztoru o. Franciszkanów, działającego od 1865 roku.

Warto zaznaczyć, że dla parafii w Łękawie i Bełchatowie, kościół w Grocholicach pełnił funkcję fary.

Architektura

Kościół Wszystkich Świętych w Grocholicach to obiekt o bogatej historii, którego architektura wzbudza zainteresowanie wielu odwiedzających. Został on zbudowany w latach 1220–1233, używając do budowy zarówno cegły, jak i polnego kamienia, w stylu gotyckim. Posiada on charakterystyczne sklepienie murowane w prezbiterium oraz drewniane w nawie głównej.

Choć pierwotnie kościół był w stylu gotyckim, z upływem lat utracił wiele ze swojego pierwotnego charakteru. Dzisiejszy neogotycki wygląd zawdzięcza rozbudowie, która zakończyła się w 1910 roku. Świątynia z 1233 roku to jeden z najstarszych zabytków tego typu w tej części kraju.

Obiekt w swoim pierwotnym kształcie przetrwał do 1897 roku, gdyż był zbudowany z kamienia i cegły w stylu przejściowym z romanizmu do ostrołuku gotyckiego. Kościół składał się z dwóch zasadniczych części: prezbiterium oraz nawy głównej. Wymiary nawy wynoszą 11,5 m długości, a prezbiterium ma półkolisty kształt o długości 7,0 m i szerokości 5,0 m, zwieńczony kopułą. Wysokość całej budowli wynosiła 9,0 m, a grubość murów dochodziła do 0,8 m.

W nawie głównej znajdowały się cztery okna, a sufit był wykonany z desek, co dodawało przytulności wnętrzu. Podłoga także była drewniana, a dach pokryty gontem. Całość wieńczyła niewielka wieżyczka z sygnaturką, a z północnej strony budowli przylegała zakrystia.

Wnętrze kościoła wyposażone było w trzy drewniane ołtarze, które były świadkami wielu ważnych wydarzeń religijnych. Niestety, w wyniku wielkiego pożaru w 1781 roku, świątynia uległa znacznemu zniszczeniu i przez kilka lat była zamknięta. W roku 1788 proboszcz Tomasz Kararski zorganizował gruntowny remont. W miarę jak parafia się rozwijała, kościół stał się niewystarczający, co doprowadziło do decyzji o rozbudowie.

W dniu 20 maja 1885 roku, nowy proboszcz Zając podjął starania o powiększenie świątyni, a po ponad dekadzie działań, prace rozpoczęto 3 sierpnia 1897 roku. Plan budowy opracował Kornelin Szretter z Piotrkowa Trybunalskiego, a jego realizację zatwierdziło Ministerstwo w Petersburgu. W trakcie budowy wprowadzono zmiany, m.in. w sklepieniu oraz przy powiększaniu kaplic bocznych.

Rozbudowa trwała 13 lat i zakończyła się 4 sierpnia 1910 roku. Budowla zyskała nowe kąty – nawa główna została powiększona o jedną trzecią, przebudowano prezbiterium, dodano dwie boczne kaplice, zakrystię oraz dwie wieże, które osiągnęły wysokość 41 m. Z wcześniejszego kościoła zachowały się fragmenty murów dawnej nawy głównej oraz szkarpy. Niestety, w 1914 roku, w wyniku działań wojennych, mury kościoła zostały uszkodzone, a w latach 1917–1920 budowla została odbudowana, pozostając w zachowanym stylu z czasów jej świetności.

Osobny artykuł poświęcony podobnej świątyni można znaleźć pod linkiem: Kościół Wszystkich Świętych w Bełchatowie.

Najważniejsze zabytki

Wśród najcenniejszych zabytków Parafii Wszystkich Świętych w Grocholicach wyróżniają się liczne elementy, które zachwycają swoją historią oraz wartością artystyczną.

• ołtarz główny pw. Matki Boskiej Szkaplerznej oraz św. Józefa datowany na II połowę XVII wieku,
• kamienna chrzcielnica pochodząca z XVIII wieku,
• ambona, której również wiek sięga XVIII stulecia,
• trzy rzeźby krucyfiksy z XVII i XVIII wieku,
• trzy rzeźby św. Doroty, św. Magdaleny i św. Katarzyny z XIV wieku (około 1350),
• obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, który jest wykonany w srebrnej sukience i datowany na XVIII wiek.

Każdy z tych obiektów nie tylko przypomina o duchowym dziedzictwie, ale również świadczy o bogatej historii i kulturowym znaczeniu tej parafii.

Cmentarze parafialne

Na przestrzeni lat historia parafii związana była z miejscem spoczynku jej zmarłych. Oryginalnie, ciała chowano na cmentarzu przylegającym do kościoła, jednak z uwagi na edykt władzy pruskiej – kiedy Grocholice znajdowały się pod tym zaborem – wprowadzono zakaz takich pochówków. W wyniku nowych regulacji, pierwszy cmentarz w Grocholicach powstał w 1810 roku.

W nowo utworzonej nekropolii pierwszym pochowanym był pięciotygodniowy chłopczyk z pobliskiego Zawadowa. Z biegiem czasu miejsce to okazało się problematyczne, ze względu na gliniasty grunt, który uniemożliwiał wykopanie odpowiednio głębokich grobów. Dodatkowo, woda często podchodziła, co stwarzało dodatkowe trudności w utrzymaniu cmentarza. Parafia podjęła działania w celu znalezienia innej lokalizacji.

Na pierwszym cmentarzu złożono 637 ciał, w tym znaczną liczbę ofiar epidemii cholery, co przyczyniło się do nadania mu potocznej nazwy „cmentarz choleryczny”. Ostatnim zmarłym, który spoczął w tym miejscu, był Sebastian Skalski, pochowany 2 maja 1822 roku. To, co pozostało po pierwszej nekropolii, można było zobaczyć jeszcze do lat 80. XX wieku w formie czworobocznego kurhanu z drewnianym krzyżem na jego szczycie. Obecnie teren ten upamiętnia metalowy krzyż oraz kilka akacji przy ulicy Szkolnej, gdzie mieści się przedszkole.

W 1822 roku, na terenie dobrze wysuszonej i piaszczystej ziemi przy ulicy Wojska Polskiego, stworzono drugą nekropolię. Pierwszym złożonym tam ciałem było jednoroczne dziecko, którego pochowano 7 maja 1822 roku. Cmentarz powiększano w 1878 roku, jednak już w 1893 roku ponownie okazał się niewystarczający. Z powodu braku możliwości dalszego rozszerzania cmentarza, konieczne stało się poszukiwanie nowej lokalizacji. Obecnie cmentarz ten służy do pochówków i zawiera kilka cennych nagrobków, jak również mogiłę powstańców, którzy walczyli w roku 1863.

W 1894 roku utworzono trzeci cmentarz w okolicach obecnej ulicy Tylnej. Grzebanie tam zmarłych zainaugurowano 3 stycznia 1901 roku, kiedy to na tym terenie znalazł swój spoczynek Ignacy Widlicki. Cmentarz był następnie rozbudowywany w latach 1934 i 1963. W czasie II wojny światowej na jego terenie zbudowano budynek prosektoryjny, popularnie zwany „trupiarnią”. Obiekt z murem pruskim istniał do lat 70. ubiegłego wieku. Na tym cmentarzu znajduje się również kwatera żołnierska, gdzie spoczywają obrońcy Gór Borowskich, a także pomnik ku ich pamięci.

Obecnie powierzchnia tej nekropolii wynosi 2,08 ha.

Powierzchnia użytkowa

Powierzchnia użytkowa wynosząca 456 m² obejmuje jednonawowy kościół wraz z przyległymi kaplicami. Jest to istotny aspekt dla zrozumienia funkcji przestrzeni oraz możliwości organizacji wydarzeń religijnych.

Kubatura budynku osiąga 5203 m³, co podkreśla jego imponujące rozmiary i objętość, wpływając na akustykę i ogólną atmosferę wnętrza.

Warto również zauważyć, że obiekt posiada jedną kondygnację, co czyni go dostępnym dla wszystkich wiernych, niezależnie od ich mobilności.

Architektura tej świątyni utrzymana jest w neogotyckim stylu, który nadaje jej charakterystyczny wygląd, oraz jest zgodny z tradycjami religijnymi i lokalnymi zwyczajami budowlanymi.

Proboszczowie

W historii parafii Wszystkich Świętych w Grocholicach, proboszczowie odegrali kluczową rolę w jej funkcjonowaniu oraz rozwoju wspólnoty. Poniżej przedstawiamy listę duszpasterzy, którzy kierowali tą parafią na przestrzeni lat:

Źródło:

• ks. Teodor Kwarto (lata 1945–1956),
• ks. Bronisław Zdrojewski (lata 1956–1957; administrator),
• ks. Antoni Bilski (lata 1957–1959),
• ks. prał. Adolf FryDrykiewicz (lata 1959–1970),
• ks. prał. Julian Kuciński (lata 1970–1984),
• ks. Jan Szkudlarek (lata 1984–1991),
• ks. kan. Józef Dembowski (lata 1991–1998),
• ks. kan. Sławomir Orłowski (lata 1998–2009),
• ks. Ireneusz Sikora (od 2009).

Kapłani i osoby zakonne pochodzące z parafii

W tej parafii działało wielu kapłanów oraz osób zakonnych, którzy wnieśli znaczący wkład w życie duchowe wspólnoty. Przede wszystkim należy wspomnieć o ks. prał. Marianie Wiewiórowskim, który odszedł z tego świata w 2012 roku i pozostawił po sobie niezatarte ślady.

Innymi kapłanami, którzy służyli w tej parafii, są:

• ks. Stanisław Nowacki,
• ks. Adam Janiszewski,
• ks. Rafał Mazurczyk,
• ks. Patryk Madejczyk.

Wśród osób zakonnych w parafii wymienione są również:

• s. Lucyna Dłubakowska,
• s. Lidia Stępień,
• s. Justyna Macugowska,
• s. Elżbieta Bąkowicz,
• s. Nina Kułak,
• s. Agnieszka Kuśmierek,
• s. Lidia Koczberska,
• s. Iwona Nowatkowska,
• s. Jadwiga Szewczyk,
• s. Jadwiga Wojciechowska.

Grupy parafialne

W naszej wspólnocie parafialnej działa wiele aktywnych grup, które łączą wiernych w duchu modlitwy i wspólnego działania.

Wśród nich znajdują się:

• służba liturgiczna ołtarza,
• Rycerstwo Niepokalanej,
• Apostolstwo Dobrej Śmierci,
• Koło Żywego Różańca,
• chór parafialny,
• schola parafialna,
• rada parafialna,
• Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży.

---

Oceń: Parafia Wszystkich Świętych w Grocholicach

---